Lý do bữa nay tui kể chuyện tình Lan và Điệp của tui cho bà con nghe, là vì lâu rồi, qua anh Trần Bang Thạch, thầy Nguyễn Duy Tài có gởi cho tui bài viết "Cái duyên Nam Bắc" của tác giả Nguyễn Hữu Huấn, vừa đọc vừa cười mỏi miệng. Chợt nhớ lại đoạn đường "tình Bắc duyên Nam" tui đã đi qua, biết bao nhiêu chuyện trớ trêu dở mếu dở cười, nên "gạch đầu dòng" gom bộ nhớ bốn chục năm lấy chồng xa xứ, từ từ kể lại bà con nghe.

Nói trước ba ngày Tết rảnh tui mới quyết định kể chuyện của riêng mình cho bà con nghe cười chơi, chớ tui hoàn toàn không có ý chọc ghẹo hay phê phán chuyện vùng miền địa phương gì hết nghen bà con.

*************

TÌNH BẮC DUYÊN NAM

Mùa mưa

Gió bay đời lá

Tôi bay đời tôi...

Và tôi biết em đã thế

Nơi thiên đường, nơi chốn trần gian

À ơi, cánh chim chiều côi cút

Xin mặt trời soi lối em qua!

(?)

​

1. MỞ

​

Nhỏ em Kim Phuong Truong Thi "đặt hàng" một truyện vui đầu năm. Tui nghĩ hoài, lui cui tìm mãi trong cuốn sổ đời mình thiệt hiếm chuyện vui.

Thôi để kể bà con nghe chuyện tình Romeo (R) và Juliet (J), toàn những chuyện trái cựa và trớt quớt, còn bà con cười hay mếu thì hên xui!

​

Số là, sau gần mười năm chinh chiến Đông Tây bất thành (vb), J lóp ngóp trở lại học Đại Học Tổng Hợp Sài Gòn (bây giờ là Đại Học Khoa Học Xã Hội Và Nhân Văn), ở đó J gặp R.

R người Bắc 54, đạo Công giáo, sống với mẹ già, gia cảnh thanh bạch, trước 75 tốt nghiệp Đại Học Văn Khoa SG, giờ trở lại học Anh văn để vừa đi học vừa dạy kèm kiếm sống nuôi mẹ.

Trước 75 đã có ĐHVK, nghĩa là hắn già đanh, sắp hóa cáo, nên con nhỏ J khờ me sập bẫy - dưới có chông, trên có lưới chụp! Có mà chạy đằng trời!

​

Sao lại đặt là R và J? Tự nhiên nó hiện ra trong đầu chớ thiệt ra cũng quá gượng ép vì không phải hai họ Montagne và Capulet có mối hận truyền kiếp, mà trong mối tình oan trái này chỉ có đàng gái là cực lực phản đối vì sợ con gái cưng sống khổ. Nhưng hơn bốn năm trời R lên núi Tà Lơn học được chữ nhẫn đeo đuổi mềm mỏng miệt mài không mệt mỏi, đàng gái đành "phọt-phe", không quên hăm mẻ răng: "Sau này khổ ráng chịu!".

(Mà ta nói chuyện đời nó trớ trêu ngang trái, mười đám bị hăm "Khổ ráng chịu" là y như rằng chín đám rưỡi nó khổ chết cha chết mẹ).

​

2. HÁT GIỌNG BẮC

​

Lúc mới chỉ là bạn, J thường tức cười vì anh Bắc cờ này không hề khéo ăn khéo nói như đa số người Bắc. Đã ăn nói vụng về, mà cứ cái gì dở ẹt của mình đều đem khai ra hết, vừa khai vừa cười hì hì, chẳng ngại trong lớp có biết bao nhiêu cặp mắt ganh ghét khó chịu luôn săm soi vì ngứa mắt cái cảnh R ngồi kế bên quạt cho J suốt giờ học.

Mà cũng ngộ, như một điềm báo, J vốn không mê cải lương như đa số dân miền Nam lục tỉnh, mà đặc biệt từ nhỏ học Nguyễn Công Trứ, J đã tò mò mấy thể loại hát cô đầu, hát chầu văn, hát xẩm, hát quan họ... Sau này khoái chí cứ nghe đi nghe lại "Trên đỉnh phù vân" (Phó Đức Phương), "Chiều phủ Tây Hồ" (Phú Quang), "Tơ Hồng" (Nhất Sinh)... là những bài hát mang hơi hướm nhạc dân gian miền Bắc.

​

Nhưng bắt chước giọng Bắc thì J dở thấy thương!

Vậy thôi người ta biết mình dở, cứ hát giọng Nam như ca sĩ Phương Dung cho mộc mạc dung dị đi! Hông, hát tân nhạc phải hát giọng Bắc mới le. Thế là tối ngày cứ ông ổng (thiệt tội nghiệp lối xóm), nào "chàn" và "nàn" (chàng/nàng), nào là "kon kín" (con kiến), ánh chăn cheo nghin nghin bờ các giài thêm hoan vắn (ánh trăng treo nghiêng nghiêng bờ cát dài thêm hoang vắng) làm con nhỏ bạn thân nó nghe nó chịu hết xiết:

- "Mày có chồng BK mà sao mày hát giọng Bắc dở dữ thần vậy Như!".

J cười ngất: "He he, đó là cái marque déposée của riêng tao đa!".

​

Mười mấy năm trước khi về Cần Thơ thăm lại bạn bè, tụi nó nói con QN bây giờ nói chuyện lai BK rồi. Ủa, có sao ta?

Ngồi ngẫm, lúc mới về nhà chồng, nghe bà má chồng nói: "Chị ấy tên Thắm hay Thấm, tôi quên rồi!". Bà phát âm chữ ă và chữ â thiệt rõ, làm J ngẩn tò te nói trong bụng: "Ủa, té ra 2 chữ đó đọc khác nhau hen?".

Có lần R nghe vợ nói chuyện với mấy đứa học trò: "Gồi gồi, ngày mơi lợi đi, có cô ở nhà", anh sửa:

- 'Em nên nói: "Rồi rồi, ngày mai lại đi, có cô ở nhà".

Mình dạy học phải ráng đừng phát âm kiểu địa phương'.

​

Đó là cả một sự cố gắng dài hơi, vì từ nhỏ tí bắt đầu mở mắt khóc oe oe đã nghe chung quanh nói "Con cá gô bỏ chong gổ nó kêu gột gột", cũng như một số người Bắc nói "Nính nùn neo nên nầu" (Lính lùn leo lên lầu) không thể sửa nổi.

Sau này khi đã sửa thành công, lúc nói chuyện với một người đồng hương xa lạ ở tiệm thuốc tây gần chợ Tân Định, J bị ông đó quở: 'Tui nghe cô nói chiện đâu có giống dân Sóc Trăng Cần Thơ? Cô bị "lai căng" gồi!'

Hic, sao cũng khổ !

​

3. ÔNG NÓI GÀ BÀ NÓI VỊT

​

("Dọc mùng" là đi rọc cái mùng ra)

Một lần phụ mẹ chồng làm bếp, nghe bà kêu đi lấy dọc mùng tước sạch cắt nhỏ, J nghệch cái mặt ngố lừa ra, trong lòng có chút sợ hãi vì mẹ chồng vốn không hiền, J hoang mang lắm vì không hiểu mình làm gì có lỗi mà bà giận dữ đòi đem mùng mền ra cắt nhỏ? Mà sao mặt bà cười cười tỉnh rụi, sợ quá dậy chời!

May sao có anh chồng giải vây kịp lúc: "Mợ kêu em lấy bạc hà rửa sạch cắt khúc cho Mợ nấu canh chua đó!" (R gọi ba mẹ là Cậu Mợ).

Oái, làm hết hồn! Hèn chi bà không có vẻ gì giận dữ, mình còn tưởng bà thâm!

​

Khi mẹ chồng mổ mắt cườm, J hè hụi nấu cháo cá, ráng tỉ mẩn lọc xương thiệt kỹ đem vô bệnh viện cho bà tẩm bổ. Coi bộ lạt miệng, bà dặn vói: "Mai mua ruốc đem vào cho Mợ!".

J nói: "Mợ ơi, mổ mắt không nên ăn ruốc!".

Bà mẹ chồng mới mổ, mệt, chép miệng, tay xua xua con dâu ngố biểu về đi, chả buồn giải thích!

Ra hành lang mét chồng liền: "Anh coi Mợ mới mổ mà đòi ăn ruốc!".

R cười ngất: "Lại nữa rồi! Ruốc là thịt chà bông đó, bà nội nhỏ!".

- Ủa vậy ha?

​

Lại một hôm Mẹ chồng nói chị chồng ốm rồi.

J hỏi ủa chỉ làm sao mà ốm lại hay vậy Mợ? (Vì bà chị chồng bả mập lắm).

Chồng phì cười, "dịch" lại: "Mợ nói chị cả bệnh rồi, lát rảnh mình chạy qua thăm".

À ra vậy, hèn chi không hiểu chỉ làm gì sụt cân nhanh vậy! Bất đồng ngôn ngữ khổ thiệt, người ta "ốm" mà mình còn khen hay, thiệt tình!

Mà kỳ nhen, cùng tiếng Việt mà sao mình cứ phải cần chồng làm thông dịch quài? Quê thiệt.

 

Một bữa J đang soạn bài thì R nói: "Anh khó chịu quá, em cạo gió cho anh đi!".

Cạo gió bằng tấm thẻ bài trơn, sáng bóng không tên họ, J vừa cạo vừa nghĩ tới những tấm thẻ bài khác, có tên, có số quân, có loại máu, dập vùi đâu đó trong bùn trong đất rải rác từ vĩ tuyến 17 đến mũi Cà Mau. Tự nhiên sao thấy buồn buồn trong bụng...

Ông chồng nằm ẹo ẹo hết bên này tới bên kia, miệng nói : "Buồn, buồn...".

Nhỏ vợ đang trong cơn cảm xúc khôn nguôi, thấy anh chồng kêu buồn bỗng nhiên hơi quạu: "Chời ơi kêu khó chịu một cái là người ta bỏ bài vở đi cạo gió cho liền. Còn buồn cái nỗi gì?".

R cười khì khì: "Là anh nhột đó!"

Ôi trời, sao mà cắc cớ vậy! Nhột thì nói nhột, sao nói buồn!

Làm nhớ nhỏ Hiệp bạn học hồi mới vô Đệ Thất: - "Ê Như, mày biết ngoài Bắc kêu "nước trà" là gì hông? Là "nước già" đó!

J ngẫm nghĩ nói; "Sao nghe hơi kỳ kỳ?".

Con Hiệp làm tàng, cao giọng cắt nghĩa thêm: "Thì cũng như mình kêu "Ông Trời", ngoải kêu "Ông Giời" vậy thôi!".

À thì ra vậy he???

​

Lại một lần bà mẹ chồng đi chợ về, cô dâu lơn tơn chạy vô khoe chồng: "Bữa nay Mợ mua con lươn gõ bự!".

R kêu trời: "Dạ thưa em, một là nói "bự lắm", hai là nói "rõ to". Không ai nói "rõ bự". Tối ngày cù anh hoài, à mà cù là chọc cà lét đó!".

​

Cũng cái chuyện dùng chữ khác nhau giữa hai miền Nam Bắc, R kể cho vợ nghe lúc Cậu ruột mới di cư vô Nam, Cậu đi theo người ta làm thợ xây nhà. Khi dựng cột, đám thợ người Nam xúm lại kêu: "Chịu! chịu!".

Cậu không hiểu tưởng họ kêu buông, Cậu bèn thả tay làm cột kèo ngã nghiêng kéo theo cả đám chúi nhủi nháo nhào, bị cai thợ chửi vuốt mặt không kịp.

​

Chị của J thỉnh thoảng ghé biếu quà cho mẹ chồng J, bả cứ nói thẳng đơ theo kiểu người Nam: "Con đi qua bến bắc con thấy ổi xá lỵ ngon quá nên mua cho Bác".

Tình cờ J nghe lỏm mẹ chồng nói riêng với con trai: Người gì bất lịch sự, đem tặng quà phải nói "biếu", ai lại nói "cho" !

​

Đó là những bài học quý báu J luôn rút ra để sống ở cái đất SG này, vốn hội tụ đủ các gốc dân Nam Trung Bắc, không thể không để ý cẩn thận, nhứt là sau này mọi thứ đều có khuynh hướng dùng chữ theo Bắc, ngay cả tụi con nít, vì ảnh hưởng sách giáo khoa toàn ngoài đó soạn.

​

4. MÓN BẮC

​

Một ngày tới phiên J đi chợ, bà má chồng dặn mua nhớ nửa ký nhộng. J nghe xanh mặt. Ui trời J sợ nhứt cái con đó, lúc nhúc, có khoang, y chang cái bụng con gián! Sợ đến nỗi nhờ bà bán hàng để vô giỏ chớ không dám cầm.

Về nhà, bà mẹ chồng trổ tài cho con dâu học hỏi. Thành phẩm, nhộng thấm gia vị vừa ráo, thịt ba rọi từng thanh vuông xinh mỡ trong vắt, hành lá cắt khúc xanh mướt, rắc chút tiêu, dĩa nhộng thơm lừng. Vài con nhộng bể đôi lòi bụng trắng tươi như tàu hũ.

- "Con Rư (Như) sao không ăn, ngon lắm con, ăn thử xem!".

Vừa nói, bà má chồng vừa xúc một muỗng "gõ bự" đổ vô chén nàng dâu. Con nhỏ bủn rủn mặt mày xanh lét, dợm bỏ đũa chạy.

​

Mười năm, hai mươi năm sau, nhộng, canh cua mồng tơi rau đay, cà pháo mắm tôm, J xử ráo trọi trơn!

Còn biết nấu món giò heo giả cầy chan bún điệu nghệ, thậm chí lâu lâu còn thèm món tàu hũ chiên giòn chấm mắm tôm chanh đường!

Nhắc chuyện "đường" mới nhớ. Khẩu vị người Nam ăn hơi ngọt, món gì cũng dằn chút đường, chè thì ngọt ngay béo lự, trong khi nhà chồng nấu món kiểm, nước cốt dừa loãng loãng, vị măn mẳn thanh thanh.

 

Một bữa J thực tập nấu món canh mồng tơi cua giã thiệt thành công. Nước trong vắt, mồng tơi xanh thắm, vài miếng mướp non bên đám riêu cua nâu nâu chắc thịt. Bà má chồng húp thử một muỗng rồi kêu rầm lên: "Đã bảo đừng cho đường vào canh sao cứ cho hoài!!!"

Nàng dâu ngơ ngác: "Dạ con hông có cho hột đường nào. Mợ dặn con nhớ mà!".

Mẹ chồng cúi xuống ăn tiếp, tỉnh bơ như chưa hề có cuộc... rầy rà:

- "Ừ, không có thì thôi!".

Úy trời, còn có cái vụ mắng... "chận đầu" nữa chờ quơ!

 

Ờ mà sẵn vụ nấu canh cua, lại kể chuyện lần đầu nhìn mẹ chồng nấu món này để sau này bắt chước nấu theo.

Xưa nay nhà bên J vốn kỵ mấy món canh nhớt nhớt, (mà nhỏ lớn cũng chưa từng thấy tô canh riêu cua nó ra làm sao), cho nên hồi năm bảy mấy khi ghé chùa Trà Ôn thăm hai con bạn TH và HH tu ở đó, thấy tụi nó ăn canh mồng tơi lua cơm rột rột, J đành xin mấy cục muối hột ăn với cơm không!

 

Về nhà chồng, ui chời mồng tơi còn nấu với rau đay (đại hội nhớt), J phát rầu trong bụng. Mà cái tánh bà mẹ chồng rất đỗi nhiệt tình, món nào thấy nàng dâu ăn ít là bà cứ "Ngon lắm con, ăn đi con!", miệng nói tay tới, bà cứ múc đổ ùa vô chén cho!

Thời đó người ta không xay cua sẵn như bây giờ, mua về phải tự rửa tự làm rồi è ạch giã trong cối đổ mồ hôi hột. Bà bỏ xíu muối, lọc nước cua xong, bắc lên nấu thì chợt có khách thình lình nên bà bỏ đó giao cho con dâu, vừa đi vừa dặn vói: "Coi nó nổi lên thì vớt ra rồi cho rau vào".

Con dâu ngố lừa ngồi dòm cái nồi lom lom, chờ hoài không biết mẹ chồng biểu "chờ nó nổi" là cái gì nổi. Lát sau mấy dề nâu nâu nổi lên lềnh bềnh, í sao cặn gì dơ dữ dị ta? Mới vớt ra , mà hên quá, hú hồn, vớt bỏ vô tô để đó chớ chưa đem đổ thùng rác.

Bà má chồng tiếp khách chớp nhoáng, xong vô bếp thì thấy con dâu đã nấu xong mớ rau, nêm nếm vừa ăn, bà gật gù, mới hỏi ủa riêu đâu con?

- Dạ riêu gì Mợ? Có mớ cặn nổi lên con vớt bỏ đây nè!

- Ối giời ơi là giời, thế có chết tôi không chứ !

Hí hí. Nhớ lại còn quê một cục!

Nhưng mà, riêu vẫn còn đó, sạch sẽ cứng chắc trong tô, chỉ việc bỏ lại dô nồi thôi mà, mắc gì kêu trời dữ chèn?

Về nhà chồng không lâu, có lần J tình cờ nhìn thấy cái hũ đựng thứ gì trắng trắng trên kệ, tò mò đem xuống mở ra coi thử, nghe mùi chua lòm, úy trời nhìn kỹ nó bò lúc nhúc phát ghê, gai ốc nổi lục cục. Mới chạy đi mét má chồng: "Mợ ơi có cái hũ gì bị hư có giòi rồi!".

Bà mẹ chồng lắc đầu, chắt lưỡi: "Chậc, con mẽ đó, để nấu canh chua!".

Ý chèn, nào giờ chỉ ăn canh chua me chín, có biết con mẽ thằng chả gì đâu! Me chín ngâm mềm gợt lấy nước trong nấu canh chua thơm ngát, trong khi con mẽ đem lọc nấu canh chua nước đục lờ, mùi lạ lạ.

Sau này nấu giả cầy mới biết con mẽ là thứ không thể thay thế, vì vị chua thanh thanh của nó quyện với riềng và mắm tôm mới tạo nên được hương vị độc đáo của món ngon miền Bắc.

​

5. BÀ MÁ CHỒNG VÔ ĐỐI

​

Chân ướt chân ráo về làm dâu người Bắc, buổi sáng đầu tiên vừa mới bước xuống thang gác đã giựt mình hết hồn muốn té khi thấy bà má chồng ngồi phì phèo điệu nghệ điếu thuốc Đà Lạt khói um!

Thú thiệt là đầu óc J có chút (không phải "có chút", mà là rất nhiều) cổ lổ lạc hậu. Coi trên phim thấy mấy cô đầm hút thuốc phì phà, thấy cũng bình thường, mà sao tận mắt nhìn một bà cụ lam lũ ngôi kẹp điếu thuốc rít khè khè, sao thấy hơi phản cảm. Hèn chi mấy lần ghé nhà trước đây J cứ ngạc nhiên vì R không hút thuốc mà sao nhà hôi rùm mùi khói thuốc, nhưng cứ tưởng ông anh chồng tới chơi hút thuốc như cái ống khói xe lửa, chớ ai dè!

 

R phải cắt nghĩa cho vợ hiểu, một số phụ nữ miền Bắc hay hút thuốc lào vì trời ngoài đó quá lạnh, nên khi vô Nam, Mợ thỉnh thoảng hút chơi một điếu chớ không có ghiền!

J nhìn chồng ánh mắt đầy nghi ngại...

Mà thiệt, ở lâu mới biết bà má chồng hơn người ở cái khoản làm chủ bản thân trên cả tuyệt vời, e có khi các đấng mày râu còn phải tôn bà làm sư tổ: Bà hút một dạo rồi tự nhiên không hút nữa, rất bình thường không cần khổ sở cố gắng nhịn thèm kiêng cử.

Rồi một dạo khác bà ăn trầu mồm mép đỏ thẫm, phun nước cổ trầu xoèn xoẹt, rồi lại tự nhiên bỏ trầu, tỉnh bơ như không!

Cà phê đá, bà quất tì tì mỗi lần một "gô" đen đậm, không mất ngủ, không mệt tim. Một thời gian không biết nghĩ sao lại bỏ đứt, không thèm thuồng, không nhức đầu vì thiếu chất caffeine!

Thiệt là một phụ nữ đáng nể!

 

Mẹ chồng J thường tự hào về tài ăn nói lưu loát. Đúng là bà cũng có phần hoạt ngôn, chỉ đôi khi sa đà nên hay lạc đề. Lần đầu tiên má chồng đến nhà gặp má ruột của J, bà làm cho một hơi như súng liên thanh khiến bà má ít nói của J đâm ra bối rối đứng trơ, suýt quên cả mời khách vô nhà!

Một lần J đưa mẹ chồng đi làm răng. Bà sợ lắm, tay chân lạnh ngắt, nằm lên ghế cứ bấu vô tay J đau điếng. Mà lạ, càng lo lắng căng thẳng bà càng nói nhiều, líu lo đủ chuyện mà mình nghe không hiểu đầu cua tai nheo gì. Ông nha sĩ chờ hoài không thấy bà ngưng nói, đành vô phép cắt lời: "Bác phải ngừng nói thì con mới làm cho bác được chớ!".

 

Đối với R, mẹ là thánh nữ.

Thì cũng phải, Mẹ chồng một nách bốn con, còn dắt theo đứa em trai nhỏ gồng gánh dắt díu trên "con tàu há mồm" chở hàng triệu người Bắc di cư vào Nam, từ đó bươn chải nuôi chồng nuôi con nuôi em.

Ba chồng J là công tử Tây học Hà thành, thuở xưa một ngày dạo chơi miền quê đã phải lòng cô thôn nữ xinh tươi con nhà bần dân. Phớt lờ mọi can ngăn của gia đình chuyện không môn đăng hộ đối, vì tình yêu, ông chẳng tiếc của thừa kế ruộng cả ao liền, cùng người yêu phiêu bạt vào Nam xa xôi dựng xây tổ ấm.

Mà cái tổ này ấm được là nhờ cô vợ nghèo khó hay lam hay làm, tự cho rằng bổn phận mình là phải vất vả nuôi con một mình để cho chồng được ăn trắng mặc trơn!

 

Cho nên đối với R, cái gì Mợ cũng nhứt.

Sắc đẹp Mợ: Nam Phương Hoàng hậu tuổi gì! Món ăn Mợ làm trên cả tuyệt vời, buôn bán giỏi giang cũng Mợ là nhứt, việc nhà nhanh nhẹn gọn gàng không ai qua Mợ, đối nhân xử thế mồm miệng khéo léo Mợ số hai chẳng ai đáng số một!

 

Bù lại, đối với mẹ chồng, R mãi mãi là đứa con thơ trong lòng mẹ, cho tới khi tóc R đã muối nhiều hơn tiêu thì bà mẹ vẫn luôn thốt lên "Tội nghiệp thằng bé!" khi nó giúp vợ chút ít, vì bà vốn sẵn sàng bao hết việc nhà cho ông chồng công tử được thảnh thơi thơ túi rượu bầu.

 

Nhà có lệ, năm nào cũng gói bánh chưng. Lúc còn dưới "triều đại" bà má chồng, bánh làm khi trật khi vuột hoài: có khi bỏ muối vô nếp xóc không đều, đầu năm xui xui ăn trúng cục muối, mặn mà cả năm.

Có năm tính gói bánh nhiều để đem biếu (dâu ngoan ghê hôn, giờ không dám nói "đem cho" nữa!), nồi nấu mọi năm e không vừa, bà má chồng lên gác xép soạn cái nồi "gõ bự", mà ác ôn cái, nồi đó hồi xửa hồi xưa nhà đựng khí đá! Bà cứ nghĩ đơn giản là cọ rửa sạch sẽ rồi không sao, dè đâu khi nấu bánh suốt mười tiếng đồng hồ, mùi khí đá len lỏi vô bánh, báo hại mấy chục cái bánh bỏ hết không ăn nổi!

 

Rồi một lần R "vùng lên": "Thôi năm nay Mợ nghỉ cho khỏe, để con lo chuyện gói bánh".

R cải tiến cách gói. J cải tiến cách xào đậu ướp nhưn.

Biết mình dở không gói tay được, J đi chợ Tân Định mua hai cái khuôn gỗ vuông vắn dễ thương, rồi nghiên cứu cách gói bánh chưng tám lớp lá từ một tài liệu nấu ăn báo Phụ Nữ. Bánh chưng từ đó năm nào cũng thành công ngoài mong đợi!

 

Cái bánh chưng của mẹ chồng gói những năm trước, vì bà nóng tánh làm gì cũng nhanh nhanh tay nên luôn túm tụm xộc xệch, khi siết lạt tre hay bị móp cạnh khiến bánh nấu xong thường bị nhão, nhưng khi bà đứng quan sát thấy con dâu quá cầu toàn, mày mò xếp góc lá bốn mươi lăm độ không cho lệch một li, thì bà phát nóng ruột đến nỗi phải bỏ đi chỗ khác cho đừng ngứa mắt mà mắng hoài!

Tánh nóng nảy là lý do duy nhứt khiến bà không bao giờ chiên được con cá cho nguyên vẹn (thời đó chưa có chảo chống dính) vì mặt dưới cá chưa se vàng bà đã thò cây sạn vô xúc lấy xúc để!!!

 

Tướng đi nhẹ nhàng đủng đỉnh của đứa con dâu cũng làm bà ngứa mắt. Bà đâu biết rằng tướng đi le te bươn bươn của bà đã khiến bà trở thành người phụ nữ tội nghiệp, ngày ngày vất vả kiếm sống ngoài chợ, còn lao tâm khổ tứ suốt đời vì chồng vì con! (Ủa mà sao tướng đi mình ung dung thư thái quá mình cũng làm Oshin cả đời vậy chời???)

Nhưng phải công nhận nhờ nhanh nhạy lanh lẹ bà mới buôn bán tảo tần nuôi được bốn đứa con khôn lớn, chớ Ninja rùa và cái đầu lúc nào cũng "người cõi trên" văn chương lơ lững bốn tầng mây như cô con dâu thì chắc mấy đứa con húp cháo dài dài!

​

6. MỜI CƠM

​

"Mời cơm trước khi ăn thể hiện phép lịch sự, sự tôn trọng những người lớn tuổi có mặt trên bàn ăn. Bên cạnh đó, còn cho thấy được bạn là một người có giáo dục, văn hóa tốt".

(Cẩm nang nấu nướng)

 

"Tục mời cơm của người Bắc là cả một nét đẹp trong văn hóa ứng xử. Chính những lời mời tưởng chừng như vô thức ấy đã huấn tập cho con người ta hiểu lẽ biết ơn, biết nhận diện những hạnh phúc đơn thuần, bình dị, cũng là để biết trân quý sự có mặt cho nhau.

Mở lời, khi mở lời mời được người khác, dù là người trong nhà, con trẻ đã học được sự tôn trọng ngay ở đó, ở trên bàn ăn. Giáo dục trên bàn ăn là việc không nên xem thường trong giáo dục gia đình. Nó luôn đóng vai trò nền tảng trong việc hình thành nếp sống và nhân cách con trẻ sau này.

(Thượng tọa Thích Tâm Hiệp)

 

Trên mâm cơm người Bắc, vừa ngồi xuống là phải mời cơm từng người lớn. Con mời ông bà xơi cơm ạ, con mời bố mẹ xơi cơm, em mời anh chị xơi cơm... Đến nỗi có một truyện vui nói (hơi ngoa) trong đám giỗ, khi nàng dâu mời hết vòng thì nhà chồng đã ăn gần xong!

Người Nam khi lên bàn ăn, chỉ có một việc cần để ý là người nhỏ nên cầm đũa lên sau người lớn, vậy thôi, chớ không có mời mọc gì ráo. Cho nên khi "nhập gia tùy tục", J ngượng nghịu mời cơm mẹ chồng mà vẫn luôn thắc mắc trong bụng: Lên bàn ăng là để ăng, chớ để mần chi nữa, mà còn phải mời cơm từng người?

Tới khi coi nhiều tài liệu trên mạng, mới thấy... hơi nhột. Cứ theo "Cẩm nang nấu nướng" và Thượng tọa Thích Tâm Hiệp nói như trên, thì người Nam hóa ra kém lịch sự lắm sao? Chậc, mỗi miền mỗi phong tục mà, nhưng mình phận dâu con thôi không bàn cãi, nghe lời cái cho lành!

 

Mẹ chồng luôn thấy J vụng ăn vụng nói, có sao nói vậy, không biết khéo léo đãi bôi. Bà đặc biệt rất ưu ái những phụ nữ nào nói chuyện ngọt sớt (bất kể ngọt đường cát hay ngọt đường hóa học), thảo mai và môi miếng giống bà. Thích đến nỗi cứ ước có thêm con trai để đi dạm hỏi những cô gái "khéo léo" đó cho con mình.

 

Mấy mươi năm sống với mẹ chồng cho tới khi bà mất, nhờ tánh J an phận và chịu đựng nên đã không xảy ra trận "thiệt chiến" (tranh luận, cãi lý) đáng tiếc nào. Khẩu chiến giữa mẹ chồng và nàng dâu đâu có đưa tới một kết quả tốt đẹp nào, chỉ làm người chồng đứng giữa thêm phần khó xử!

Nhưng từ từ, J bỗng trở nên ít nói hơn xưa. Có lẽ chỉ nhìn mẹ chồng nói là đã cảm thấy đủ "đô" trong ngày!

Mà công nhận thượng đế sinh ra cái ADN thiệt hết sức diệu kỳ: Càng về già, tính cách R càng giống mẹ như đúc. Long mẫu xuất long nhi!

 

7. NÓI LÒNG VÒNG

​

Nhớ Trịnh Hội lúc còn nồng thắm với Nguyễn Cao Kỳ Duyên, trên Paris By Night anh chàng có lần tố cô vợ người Bắc muốn gì không bao giờ nói thẳng mà cứ nói lòng vòng để mình thông minh thì tự hiểu mà làm. Thí dụ như muốn TH đi đổ rác thì KD nói: "Anh ơi xem giúp em rác đầy chưa?".

 

Y chang vậy luôn, R muốn J đi lấy thêm ớt thì chỉ nheo mắt ngó nghiêng keo nước mắm tỏi ớt làm sẵn: "Mắm ớt kỳ này dường như hơi ít ớt?"

Phải chi R nói: "Em à, lấy giùm anh vài trái ớt", nghe nó dễ thương biết mấy hôn? Hay là đứng dậy tự đi lấy, càng dễ thương hơn. Hổng biết sao hễ lên mâm cơm rồi là y như có keo con voi 502 dán dưới mông, cứ ngồi riết một chỗ thôi hà!

 

Khi muốn ăn món giò heo giả cầy thì hắn nói bâng quơ: "Trên mạng lúc này quảng cáo giả cầy dữ, mà họ nấu sao ngon bằng em!". Thay vì nói: "Em à bữa nào khỏe nấu món giả cầy ăn nhe!".

Thế là biết ý, mấy hôm sau J lọc con mẽ, đâm riềng, thêm muỗng mắm tôm ướp giò heo đã thui cạo sạch, để xíu cho thấm, chuẩn bị làm món... mình không ưa!

 

- "Em à Tết này đừng mua hồng khô với mứt me" (là hai món R "hẩu"). Biết tánh chồng, J vẫn mua để đó. và R cứ thế lấy ăn, không nghe cự nự gì!

 

Khi gặp một món mình không ưa, thì R bao giờ cũng nói: "Món đó anh không hợp", còn con nhỏ vợ cứ nói thẳng ruột ngựa: "Úi em ghét món này không thể tả!"

 

Khi vô bếp thấy hai cái lò đang đỏ lửa làm nhiệt độ phòng tăng cao mà J đang dở tay làm cá nên chưa bật quạt, R nói: "Em không nóng sao?". Trời ơi cảm thấy nực nội thì mần ơn vặn quạt giùm cho người ta nhờ cái đi ông ơi! Phát mệt hà!

 

Muốn hớt tóc, R đứng trước kiếng: "Cha, tóc dài dữ rồi!". Vậy là ngày mai J soạn khăn choàng, kéo, phấn em bé Johnson, kêu chồng ngồi lên ghế cao để hớt tóc. Từ hồi về nhà này tới giờ gần 40 năm, tiền "truy lãnh" hớt tóc cho cha con nó gom lại chắc cũng bộn, mà đòi hoài ai cũng lơ, hổng ai chịu trả cắc nào, coi bộ muốn quỵt luôn!

 

Mấy chục năm trước J có lần trở về Cần Thơ thăm Thầy, bạn, được nhỏ bạn chở xuống bến Ninh Kiều mua chục đòn bánh tét Chín Cẩm đem về SG vừa ăn vừa làm quà.

R vừa ăn vừa gật gù: "Công nhận không gì thú vị bằng... bánh chưng, nếp rền ăn hoài không ngán, còn bánh tét này vừa ngọt vừa béo, lại có cục mỡ to, nếp gói chặt cứng, ăn một khoanh đã phát ớn!".

Cần chú thích một khoanh của ổng là gần nửa đòn bánh tét của người ta! Người ta để dành lại mấy đòn ăn từ từ để hoài niệm tuổi thơ quê Ngoại, còn ổng chê đủ điều mà ổng cứ cắt bánh ăn tì tì. Ghét giấu biệt!

- "Ủa bánh tét hết rồi hả em?"

- "Chê quài, ghét, hông cho ăng nữa. Em ăng hết!"

 

Còn nhiều chuyện... vòng vo lắm, mà thôi, nói lát ông chồng khéo lại thành kép... phản diện!

 

8. KẾT

​

Ngày cưới, lúc làm lễ lên đèn, tuy không dị đoan nhưng J cứ tò mò nhìn lên đôi đèn long phượng trên bàn thờ, coi bên nào cháy trước, bên nào cháy nhanh.

Vì không muốn gả con nên bên sui gái mặt mày phẳng lặng không vui không buồn, tiếp đãi bên đàng trai lịch sự mức vừa đủ, vì vậy Má và mấy chị cũng không hết lòng chỉ bảo J ngố lừa phải làm thế nào cho đúng trong lễ lên đèn. Nhà trai đạo Công giáo cũng không quan tâm tới mấy chuyện tiểu tiết.

Rốt cuộc cô dâu chú rể cắm đôi đèn long phượng kiểu gì mà xong lễ rồi mới thấy con long ngó qua còn con phượng thì quay lưng lại, chớ hàm long mỏ phụng không giao nhau cho đúng cách.

Còn nữa, lúc lên đèn gió đâu ào ào tứ phía, khi đèn long cháy sáng, khi đèn phượng lóe rần, chẳng biết đường đâu mà đoán xem dâu rể ai ăn hiếp ai

Lên mạng coi ý nghĩa lễ thượng đăng, thấy nói trịnh trọng đốt lên đôi đèn là thể hiện lòng hiếu kính, lời hứa gìn giữ hạnh phúc gia đình, sự nhắc nhở về cách cư xử đúng mực của đôi vợ chồng cùng nắm tay nhau vượt qua mọi nghịch cảnh nếu có trong đời.

 

Không tài liệu nào nói rằng, đôi đèn long phụng còn một mục đích đốt chết đời nhau.

 

Kỷ niệm nào vương, thoáng qua lòng

Bay theo làn gió, thoảng hư không

Hương xưa thôi đẫm trang tình mộng

Trả lại bèo hoa, trôi nước sông

(Đài Trang)

​

SG, 15/02/2024 (nhằm mùng 6 Tết Giáp Thìn)

Trần Cẩm Quỳnh-Như

----------

(Chú thích: Hình đôi nhẫn là tui lụm trên mạng, chớ tụi tui lúc đó nghèo mạt, đôi nhẫn vàng mỏng lét để trên bàn không dám vặn quạt, sợ nó bay! ).

 

(Phọt-phe: forfait: chịu thua).

(marque déposée: nhãn hiệu cầu chứng tại tòa).

​